Sigorta Brokerleri Satın Alma ve Birleşme Süreçleri

Sigortacı Gazetesinde yayınlanan, Türkiye’de sigorta brokerleri satın alma ve birleşme süreçleri hakkında özet niteliğinde bir yol haritası ve incelemeyi aşağıda okuyalım.

…

Türkiye’de sigorta brokerleri satın alma ve birleşme süreçleri

Türkiye sigorta sektörü, son 20 yılda finansal piyasaların en hızlı gelişen alanlarından biri oldu. 2000’li yılların başında sınırlı ürün çeşitliliği ve düşük penetrasyon oranlarıyla küçük bir pazar görünümündeyken, 2010’lardan sonra hem yerli hem de yabancı yatırımcıların ilgisiyle büyüme ivmesi kazandı.

2010 yılında toplam prim üretimi yaklaşık 120 milyar TL iken, 2023 sonunda bu rakam 485,92 milyar TL’ye, 2024 sonunda ise 838,5 milyar TL’ye ulaştı. Bu, yalnızca yüksek enflasyonun değil, artan risk bilinci ve kurumsal sigorta ihtiyaçlarının da etkisiyle gerçekleşti. 2024’te hayat dışı branşlarda 738 milyar TL, hayat sigortalarında ise yaklaşık 100 milyar TL prim üretildi.

OECD ortalaması ile kıyaslandığında Türkiye’nin hâlâ oldukça geride olduğunu görüyoruz. Sigorta primlerinin GSYH’ye oranı %1,5 civarında. OECD ülkelerinde bu oran %8’in üzerinde. Yani Türkiye’nin önünde en az 4-5 kat büyüme potansiyeli bulunuyor. Bu tablo, doğal olarak yabancı brokerler için cazip bir yatırım alanı yaratıyor.

BROKERLİK KANALININ ÖNEMİ

Sigorta sektöründe satış kanalları içinde bankasürans ve acenteler çoğunluğu oluştururken, brokerlerin rolü özellikle büyük ölçekli risklerde kritik hale geliyor.

• Aktif broker sayısı (2024): 222
• Toplam prim içindeki payı: %14
• Gelişmiş ülkelerde ortalama: %50+

Brokerler, sadece poliçe satmıyor; aynı zamanda müşterilere risk analizi yapıyor, en uygun reasürans yapısını kuruyor ve uluslararası bilgi birikimini Türkiye’ye taşıyor. Kurumsal sigortacılığın büyümesiyle brokerlerin önemi daha da artıyor.

BROKER SAYISININ TARİHSEL GELİŞİMİ

Görüldüğü üzere broker sayısı 15 yılda dört katına çıkarken, yabancı sermayeli brokerlerin pazar payı da sürekli yükselerek %40’ın üzerine çıktı.

YABANCI BROKERLERİN TÜRKİYE’YE GİRİŞİ

Global brokerler Türkiye’ye üç farklı yöntemle girdi:

• Çoğunluk Hissesi Satın Alma: Yerel brokerlerin %51 ve üzerini satın alarak kontrolü ele geçirme.
• Ortak Girişimler: Belirli alanlarda (örneğin sağlık sigortaları, enerji riskleri) stratejik iş birlikleri.
• Doğrudan Yatırım: Kendi şubelerini açarak bağımsız faaliyete başlama.

ETKİLER: FIRSATLAR VE RİSKLER

Fırsatlar

• Reasürans erişimi: Yabancı brokerlerin global ağları, Türk müşterilere daha uygun maliyetli reasürans çözümleri sağlıyor.
• Dijitalleşme: Veri analitiği, online poliçe yönetimi, yapay zekâ tabanlı risk analizi pazara taşınıyor.
• Profesyonelleşme: Uluslararası standartların entegrasyonu müşteri hizmetlerini iyileştiriyor.
• Ürün çeşitliliği: Siber sigorta, yenilenebilir enerji, lojistik ve sağlık sigortalarında yeni ürünler pazara giriyor.

Riskler

• Konsolidasyon: Küçük brokerlerin rekabet şansı azalıyor, birleşmek veya kapanmak zorunda kalıyorlar.
• Merkezileşme: Stratejik kararların yurt dışındaki merkezlerden alınması, yerel esnekliği azaltabilir.
• Pazar yoğunlaşması: Yabancı sermayenin aşırı pay alması, fiyat rekabetini düşürebilir.

SENARYO ANALİZLERİ: 2025–2030

• İyimser Senaryo – “Dijital Brokerlik Çağı”
  • Yabancı brokerlerin yatırımları artar.
  • Türkiye, Doğu Avrupa ve Orta Doğu arasında brokerlik merkezi haline gelir.
  • Pazar payı %60’a çıkar.
  • Dijitalleşme ve insurtech çözümleri hızlanır.
  • Yerli brokerler stratejik iş birlikleriyle varlığını sürdürür.
• Temkinli Senaryo – “Dengeli Büyüme”
  • Ekonomide orta ölçekli dalgalanmalar olur.
  • Yabancı brokerlerin pazar payı %45 civarında sabitlenir.
  • Yerli brokerler niş pazarlara yönelir.
  • Rekabet dengeli bir şekilde devam eder.
• Kötümser Senaryo – “Yerli Brokerlerin Daralması”
  • Ekonomik kriz ve regülasyon baskısı ortaya çıkar.
  • Yabancı brokerler agresif satın almalarla pazarı domine eder.
  • Pazar payı %70’e çıkar.
  • Küçük ölçekli brokerlerin yarısı birleşir veya kapanır.

GELECEK PERSPEKTİFİ

Önümüzdeki 5 yıl, Türkiye brokerlik sektörü için kritik olacak. Dijitalleşmeye yatırım yapan, insurtech girişimleriyle iş birliği yapan ve niş alanlara odaklanan yerli brokerler ayakta kalabilecek. Aksi halde, pazarda yabancı sermayenin hakimiyeti daha da artacak.

Türkiye, sigorta brokerliği alanında ya küresel devlerin hâkim olduğu bir pazar olacak ya da yerli brokerlerin uzmanlaşarak güçlendiği dengeli bir rekabet sahası.

Yerli bir sigorta brokerinin yabancı bir broker tarafından satın alınması ya da birleşmesi (M&A – Merger & Acquisition) sürecinde dikkat edilmesi gereken konular ve izlenecek yol birkaç ana başlık altında toplanabilir:

• Stratejik ve Ticari Boyut
  • Uyum Analizi: Yabancı brokerin iş modeli, müşteri profili, ürün gamı ve hedef pazarları ile sizin şirketinizin stratejik hedefleri uyumlu mu?
  • Değerleme (Valuation): Şirketinizin gerçek değerini belirlemek için bağımsız bir finansal danışman veya yatırım bankasıyla değerleme yaptırılmalı. Yalnızca gelir değil; müşteri portföyü, teknoloji, marka bilinirliği ve lisanslar da değerlemeye dahil edilir.
  • Pazar Payı ve Rekabet: Birleşme sonrası pazardaki rekabet avantajı, pazar payı ve büyüme potansiyeli analiz edilmeli.
• Hukuki ve Regülasyonel Boyut
  • Lisans ve TOBB/SEDDK Onayı: Türkiye’de sigorta brokerliği SEDDK tarafından sıkı şekilde regüle edilir. Yabancı bir alıcı ya da birleşme halinde mutlaka SEDDK ve TOBB onay süreçleri işletilmelidir.
  • Rekabet Kurumu İzni: Pazar payı kritik eşikleri aşacaksa (örn. %40 üstü hakim durum) Rekabet Kurumu onayı gerekir.
  • Yabancı Sermaye Kuralları: Türkiye’de finans sektöründe yabancı payına ilişkin kısıtlar, bildirim ve izin şartları bulunur. Bunlar titizlikle incelenmeli.
  • Sözleşmelerin Devrine İlişkin Hukuki Riskler: Özellikle reasürans anlaşmaları, büyük kurumsal poliçeler ve acente/broker anlaşmalarının devri konusunda özel şartlar aranabilir.
• Finansal ve Vergisel Boyut
  • Due Diligence (Finansal İnceleme): Alacak-borç durumu, geçmiş hasar ödemeleri, komisyon alacakları, devam eden davalar ve karşılıklar detaylı incelenmeli.
  • Vergi Planlaması: Türkiye’deki kurumlar vergisi, KDV ve stopaj yükümlülükleri; ayrıca yabancı alıcının ülkesindeki çifte vergilendirme ihtimalleri hesaplanmalı.
  • Kâr Dağıtımı ve Transfer Fiyatlandırması: İleride kârın yurtdışına aktarılması (kar payı, royalty, yönetim ücreti vs.) açısından şimdiden planlama yapılmalı.
• Operasyonel ve Teknolojik Boyut
  • İK ve Kültürel Uyum: Çalışanların motivasyonu, yabancı yönetim tarzına adaptasyonu ve kilit kadroların elde tutulması için “retention plan” hazırlanmalı.
  • Teknoloji ve Veri Entegrasyonu: CRM, teklif platformları, poliçe yönetim sistemleri ve müşteri verilerinin GDPR / KVKK uyumlu aktarımı kritik.
  • Marka ve İmaj: Mevcut markanın devam edip etmeyeceği, yabancı markayla birleşip birleşmeyeceği netleştirilmeli.
• Yol Haritası (Adım Adım)
  • Hazırlık: İç değerleme, pazar araştırması, ön finansal temizlik (borçlar, dava riskleri).
  • Ön Görüşme (NDA ile): Gizlilik sözleşmesi yapılarak yabancı broker ile ilk görüşmeler.
  • Letter of Intent (Niyet Mektubu): Fiyat aralığı, satın alma yapısı (hisse satışı / varlık satışı / birleşme), zaman çizelgesi.
  • Due Diligence: Finansal, hukuki, vergi ve operasyonel derin inceleme.
  • SPA (Share Purchase Agreement): Hisse devir sözleşmesi ve kapanış şartları hazırlanır.
  • Regülasyon Onayları: SEDDK, Rekabet Kurumu, gerekirse BDDK vb. kurumların izinleri.
  • Kapanış (Closing): Hisselerin devri, ödeme planı, yönetim devri.
  • Post-Merger Integration: İnsan kaynakları, müşteri portföyü, sistem ve operasyon entegrasyonu.
• Kritik Dikkat Noktaları
  • Earn-out / Performansa Dayalı Ödemeler: Satış sonrası belirli bir dönem şirketin performansına bağlı ek ödeme şart koşulmalı.
  • Kontrol Hakkı: Yabancı alıcıya tam kontrol mü verilecek, yoksa azınlık ortaklık mı olacak? Yönetim kurulunda veto hakları netleştirilmeli.
  • Çıkış Stratejisi: Eğer tamamen satılmıyorsa, gelecekteki çıkış (IPO, ikinci satış, geri alım opsiyonu) şimdiden belirlenmeli.

SONUÇ

Yerli bir broker için yabancı bir brokerle birleşme/satın alma süreci yalnızca finansal bir işlem değil; aynı zamanda stratejik, regülasyonel ve kültürel bir dönüşümdür. Bu nedenle süreçte uluslararası deneyime sahip bir M&A danışmanı, hukuk bürosu ve vergi danışmanı ile birlikte çalışmak kritik önem taşır.